ZABIEGI PIELĘGNACYJNE
Starannie i w porę przeprowadzone zabiegi pielęgnacyjne przy uprawie warzyw decydują o ich plonie. Nasiona warzyw są na ogół drobne i długo kiełkują. Jeżeli w tym czasie na powierzchni zagonu utworzyła się skorupa, która hamuje dostęp powietrza do nasion i może uniemożliwić wydostanie się kiełków na powierzchnię, trzeba ją skruszyć za pomocą sekatora lub norkrosa. Można też nie dopuścić do utworzenia się skorupy, przysypując obsiane rzędy cienką (do 1 cm grubości) warstwą torfu lub kompostu.
Jeśli rośliny wzeszły zbyt gęsto, trzeba je przerwać, aby wskutek wzajemnego zacienienia nie wyciągały się. Zwykle zabieg ten należy wykonać, gdy pojawią się pierwsze liście. Niektóre rośliny, jak pietruszka, marchew, buraki, które wzeszły niezbyt gęsto, przerywamy dopiero wówczas, gdy są na tyle wyrośnięte, że nadają się do spożycia; jednakże należy się wówczas liczyć z obniżką plonu ogólnego. Przy wyrywaniu zbędnych roślin trzeba uważać, aby nie naruszać korzeni roślin pozostawianych. W przypadku zbyt rzadkich wschodów iub nieprzyjęcia się części wysadzonej rozsady, należy obsadzić puste miejsca. W tym celu trzeba mieć rezerwę rozsady przetrzymywanej w takich warunkach, aby się nie wyciągała.
Oprócz nawożenia przedsiewnego stosuje się nawożenie po-główne, czyli dokarmianie roślin. Rośliny siane do gruntu dokarmia się pierwszy raz, gdy mają trzy do czterech właściwych liści, rośliny uprawiane z rozsady – po zakorzenieniu się, tj. po mniej więcej dwóch tygodniach od posadzenia. Termin drugiego dokarmiania zależy od właściwości rośliny, np. kalafiory dokarmia się, gdy zaczynają zawiązywać się róże.
Wcześnie posadzone lub wysiane rośliny należy chronić przed przymrozkami, stosując różne sposoby, a w szczególności:
– obsypywanie ziemią roślin wysadzonych wiosną, np. kapusty głowiastej i pomidorów sadzonych w początkach maja; w rejonach północno-zachodnich nadbałtyckich można nawet w ten sposób chronić rozsadę wysadzoną przed zimą, np. kapustę włoską;
– nakrywanie roślin kołpaczkami z papieru lub folii; dobre wyniki może nam dać ochrona pomidorów i ogórków kołpaczkami zrobionymi z garści prostej słomy długości 40-50 cm, ściągniętej z jednej strony drutem i z umieszczonego w środku kołka, utrzymującego taki chochoł; wysadzoną rozsadę lub siewki ogórków można nakryć glinianymi doniczkami;
– przykrywanie roślin tunelami z folii;
– opryskiwanie roślin za pomocą specjalnych zraszaczy (temperatura wody wynosi zwykle co najmniej 5°C, zanim więc woda zamarznie, oddaje roślinom spore ilości ciepła).
Ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest usuwanie chwastów, groźnych konkurentów roślin uprawnych. Usuwanie chwastów, czyli tzw. pielenie, wykonuje się ręcznie lub za pomocą różnych narzędzi, głównie motyczek. Stosowanie herbicydów, jakkolwiek może być skuteczne, nie jest zalecane na działkach lub ogródkach przydomowych, gdzie unika się stosowania preparatów chemicznych, zwłaszcza nie zawsze zbadanych pod względem działania na organizm ludzki.
W odniesieniu do nieraz podawanych zaleceń systematycznego spulchniania międzyrzędzi, obecnie zgodnie z wynikami prac badawczych, dokonuje się spulchniania jedynie w przypadku konieczności odchwaszczania upraw i na glebach bardzo zwięzłych.
Dobry wzrost i duże plony roślin warzywnych zapewnia – oprócz wyżej podanych zabiegów – nawadnianie, które w latach suchych może zwiększyć plony nawet o 100% i więcej. Szczególnie duże jest jego znaczenie na glebach lżejszych i przy uprawie warzyw wyłącznie na nawozach mineralnych. Podlewanie, np. kapusty, kalafiorów, brokułów, rzodkiewki, sałaty i ogórków, znacznie przyspiesza plonowanie, a przy uprawie sałaty i szpinaku wydatnie opóźnia wydawanie pędów kwiatowych.
Wrażliwość poszczególnych gatunków warzyw na niedostatek wody jest różna w poszczególnych fazach rozwojowych. Na przykład pomidory i ogórki należy obficie podlewać od momentu kwitnienia i zawiązywania pierwszych owoców do końca zbiorów. Cebulę, marchew wczesną i buraki trzeba obficiej podlewać w dwóch pierwszych miesiącach wegetacji (maj-czerwiec), sałatę, kalarepę i rzodkiewkę -w fazie tworzenia główek i zgrubień. Rośliny, które mają jeszcze słaby system korzeniowy (siewki lub wysadzona rozsada), należy skąpiej podlewać, przewidując mniej więcej 8-10 l/m2, w późniejszym okresie – 15-20 l/m2. Podlewać trzeba powoli, aby woda wsiąkała do gleby stopniowo i nie tworzyły się kałuże. Warzywa o wysokich wymaganiach wodnych podlewa się co 4-5 bezdeszczowe dni, pozostałe warzywa co 7-8 dni. Przy podlewaniu wężem należy na końcówkę zakładać sitko lub rozbijać strumień wody ręką, aby nie uszkodzić zbyt silnym strumieniem wody roślin. Dla ułatwienia przesuwania węża używa się specjalnej szpuli wbijanej w ziemię. Przy podlewaniu konewką lub wężem z sitkiem nie należy obawiać się użycia zimnej wody, gdyż rozpryskiwane krople ogrzewają się dostatecznie w zetknięciu z ciepłym powietrzem. Również pora podlewania nie odgrywa większej roli, chociaż ze względu na mniejszą intensywność parowania lepiej jest podlewać późnym wieczorem.