Jabłoń uprawa i pielęgnacja

Jabłonie odmian szlachetnych mają różną wysokość i dlatego dzieli się je na trzy grupy, a mianowicie na drzewa o słabym wzroście i małych rozmiarach (np. Jonathan, Wealthy), o średnich rozmiarach (np. Oliwka, Królowa Renet) i dorastające do dużych rozmiarów (np. Boskoop, Cesarz Wilhelm).

System korzeniowy drzew szczepionych na dzikiej jabłoni lub Antonówce jest silnie rozwinięty i rozrasta się na kilka metrów w głąb i wszerz, jednak większość korzeni rozprzestrzenia się na głębokość 20-80 cm.

Formy koron jabłoni: 1 – szerokostożkowa, 2 wąskostożkowa, 3 – o kształcie odwróconego stożka. 4 – kopulasta, 5 – kulista, 6 – kulisto-spłaszczona.

Poszczególne odmiany jabłoni wykształcają dość różnorodne korony. Na ogół przeważają trzy zasadnicze formy: stożkowata (Oliwka), kopulasta (Jonathan) i kulista (Boiken) – zależne w dużym stopniu od nadawanego im przez człowieka kształtu. Należy o tym pamiętać, przystępując do formowania koron, wg zasad podanych wcześniej. Drzewa jabłoni odmian szlachetnych żyją przeciętnie 60-80 lat. Długowieczność drzewa zależy od podkładki, odmiany, pielęgnacji, gleby itp. Drzewka na podkładkach karłowych żyją zwykle 30 lat. W większości odmian największa produkcyjność drzew występuje pomiędzy 25 a 45 rokiem życia. Wymagania jabłoni pod względem gleby są na ogół małe. Najlepiej jednak udają się na glebach średnio zwięzłych, tzn. ani zbyt lekkich, ani za ciężkich. Dzięki wielu dodatnim cechom jabłoni, m.in. niewielkie wymagania cieplne, jabłoń udaje się na obszarze całej Polski, jeżeli odmiany zostały dobrze dobrane. Jest ona najpopularniejszym drzewem owocowym uprawianym w Polsce. Na działkach zaleca się sadzenie trzech rodzajów odmian drzew -odmiany wczesne, jesienne i zimowe, których owoce można przechowywać.

Najwcześniejsza z wczesnych jest odmiana amerykańska, wprowadzona u nas do doboru w 1971 r. – Close. Drzewa tej odmiany rosną silnie, dlatego do sadzenia w małych ogródkach nadają się wyłącznie karłowe, szczepione na podkładce M 26 lub M 9 oraz z wstawką (dwukrotnie szczepione) B 9, P 2 lub P 22. Drzewa takie tworzą korony osiągające najwyżej 3 m średnicy. W okres owocowania wchodzą bardzo wcześnie po posadzeniu, zwykle w 5-7 roku. Owocują corocznie, ale umiarkowanie. Są wytrzymałe na mróz, średnio wrażliwe na parch, lecz odporne na mączniak. Wydają najlepszy plon i owoce wcześnie dojrzewają w rejonach najcieplejszych i na glebach lżejszych, ale dostatecznie żyznych. Owoce są średniej wielkości lub duże, kulisto-stożkowate, z lekko zaznaczonymi żebrami. Skórka mocna, gładka, zielonkawożółta, pokryta silnym rumieńcem karminowym, nieco rozmytym, często w smużki. Miąższ białokremowy, kruchy, soczysty, słodko-winny, aromatyczny. Komory nasienne duże, otwarte. Owoce dojrzewają stopniowo, pierwsze już w połowie lipca, ale często przedwcześnie opadają, zwłaszcza gdy lato jest suche. Dlatego niektórzy posiadacze tej odmiany są z niej niezadowoleni. Jest ona jednak cenniejsza od Inflanckiej, ponieważ dojrzewa wcześniej o kilka dni, corocznie owocuje i ma smaczny owoc.

Inflancka, zwana również Oliwką Żółtą, Papierówką Najwcześniejszą lub Białym Nalewem, pochodzi z krajów nadbałtyckich (stąd jej nazwa). Drzewo początkowo rośnie silnie, ale osiąga średnie rozmiary. Lepiej jednak sadzić formę karłową (takie same podkładki, jak Close, względnie jeszcze M 7). Ma tendencję do nadmiernego zagęszczania korony, wymaga więc umiejętnego cięcia. W okres owocowania wchodzi jeszcze wcześniej niż Close. W pierwszych latach wydaje owoce dorodne, w miarę starzenia się drzewa drobniejące wskutek przemiennego owocowania, co jest poważną wadą tej odmiany. Tworzy grupy zawiązków (po 2-3) i bezwzględnie wymaga ich przerzedzenia. Na mróz jest wytrzymała, na parch dość odporna. Na terenach wilgotnych lub na glebach ciężkich, zwięzłych młode drzewa chorują na zgorzel kory i raka. Wydaje owoce średniej wielkości lub małe, o kształcie zmiennym, najczęściej stożkowate, lekko żebrowane, z jednym żebrem silniej wykształconym i przechodzącym w postaci kantu przez cały owoc. Skórka gładka, cienka, sucha, jas-nozielonawożółta, w miarę dojrzewania bielejąca, pokryta białawym nalotem. Miąższ zielonkawobiały, bardzo delikafny, soczysty, aromatyczny, kwaskowaty, smaczny.

Odmianą dojrzewającą na przełomie sierpnia i września jest James Grive. Jest to odmiana angielska, tworzy koronę niedużą, kulistą tak, że można sadzić nawet drzewka niekarłowe. W okres owocowania wchodzi dość wcześnie (4-5 rok) i owocuje co roku obficie, ale tylko na młodszych przyrostach (2-, 4-letnich), co należy brać pod uwagę formując korony. Doskonale udaje się na glebach piaszczysto-gliniastych i lessowych. Jest natomiast niedostatecznie wytrzymała na mróz i dlatego nie powinno się jej sadzić w północno-wschodnich regionach kraju. Wydaje owoce duże lub średniej wielkości, dość wyrównane, stożkowato-kuliste. Skórka średniej grubości, gładka, zielonkawożółta, z dużym czerwonoróżowym rumieńcem i z purpurowymi, nieregularnymi smużkami. Miąższ kremowy, kruchy, soczysty, kwaskowatosłodki, o nieco korzennym, bardzo smacznym i delikatnym aromacie. Owoce doskonałe na soki pitne.

Odmianą później dojrzewającą, bo w pierwszych dniach września, świetną na soki pitne i inne przetwory oraz na szarlotkę jest Anto-nówka Zwykła. Jest to stara odmiana rosyjska, używana powszechnie w szkółkarstwie jako siewka-podkładka. Młode drzewa rosną początkowo słabo, mają krzywe, wolno grubiejące pnie. Drzewa starsze, w pełni owocowania, mają koronę kulistą, spłaszczoną, składającą się z nielicznych konarów, nie zagęszczającą się. Znaczna część gałęzi wyrasta pod kątem ostrym i później odrywa się pod ciężarem owoców, dlatego trzeba w okresie owocowania podpierać je. W okres owocowania wchodzi średnio wcześnie (6-7 rok), dlatego warto sadzić formy karłowe (na podkładkach M 26 lub M 9). Drzewa odznaczają się dużą wytrzymałością na mróz. Wymagają gleb żyźniejszych. Na ubogich, zbyt suchych rosną bardzo wolno i słabiej owocują. Wydają owoce średniej wielkości, o nierównych bokach, zmienne w kształcie, zasadniczo cylindryczne, ale bywają i baryłkowate lub spłaszczone. Skórka twarda, jasnozielona, w miarę dojrzewania zielonożółta. Miąższ biały z lekkim odcieniem kremowym lub zielonkawym, kruchy, kwaskowaty, bardzo aromatyczny. Niestety łatwo opadają z drzew, ale stosując opryskiwanie kwasem naftylooctowym, można zbiór opóźnić o kilkanaście dni. Ma skłonność do przemiennego owocowania. Poza wyborem, zalecanym do uprawy w ogrodach działkowych i przydomowych jest mutant tej odmiany – Antonówka Półtorafuntowa, zwana też Śmietankową, również bardzo wytrzymała na mróz. W odróżnieniu od Zwykłej drzewa tej odmiany mają silne pnie i tworzą bardzo duże korony, łatwo łamiące się. Owoce dojrzewają wcześniej od Antonówki Zwykłej, dając owoce bardzo duże – do 600 g wagi.