Choroby i szkodniki warzyw strączkowych
Najczęściej na grochu, rzadziej na fasoli i bobie, występuje zgorzel podstawy łodygi i więdnięcie warzyw strączkowych, wywołane różnymi czynnikami chorobotwórczymi (Fusarium solani f. pisi, F. oxysporum f. pisi, F. oxysporum f. phaseoli, Rhizoctonia solani i inne). Jedne z nich wywołują zgniliznę szyjki korzeniowej, inne zatykają i niszczą naczynia w łodygach, prowadząc do więdnięcia i zamierania całych roślin. Pierwszymi objawami jest żółknięcie dolnych liści roślin przed kwitnieniem lub powstawanie na łodygach oliwkowożółtych lub brunatnych, mokrych plam.
Najgroźniejszą chorobą fasoli, występującą przede wszystkim w latach wilgotnych i chłodnych, jest plamistość zgorzelowa fasoli, zwana antraknozą fasoli. Na dolnej stronie liści i na powierzchni strąków pojawiają się wgłębione, okrągławe, brązowe plamy. Przy większym nasileniu choroba poraża również nasiona, które są jednym ze źródeł zakażenia.
Bakterioza obwódkowa fasoli objawia się pojawieniem na liściach i strąkach fasoli małych (średnicy 1-3 mm) brązowozielonych jakby tłustych plam, otoczonych ciemniejszą, czerwonawą obwódką. W miejscu tych plam tkanka zasycha i zamiera.
Rzadziej od poprzednich występuje w latach ciepłych i wilgotnych zgnilizna twardzikowa fasoli. Na pędach, liściach i strąkach pojawiają się wodniste, nieregularne plamy, które szybko powięk-szają’się i powodują gnicie roślin.
Groch i bób atakuje choroba – plamistość zgorzelowa, czyli askochytoza. Poraża ona liście, łodygi, strąki i nasiona, na których pojawiają się okrągławe, nieco wgłębione, jasnobrunatne plamy z ciemną obwódką. Rośliny zamierają. Podobnie na fasoli inne czynniki chorobotwórcze wywołują aschytozę, objawiającą się powstawaniem na łodygach, liściach i strąkach drobnych czerwonobrunatnych plamek, które potem łączą się w większe nekrotyczne, rdzawe lub ciemnobrunatne przebarwienia. Rośliny przedwcześnie zamierają.
Groch jest też atakowany przez mączniaka właściwego, który powoduje, że w lecie na liściach, łodygach, a czasem i strąkach grochu pojawiają się białe, mączyste naloty. Rośliny wcześniej zasychają, wydając niski plon.
Na fasoli, bobie i grochu występuje rdza, wywoływana przez czynniki chorobotwórcze (Uromyces phaseoli, U. fabae, U. pisi). Powodujące te choroby grzyby, rozwijają się początkowo na wilczomleczu, następnie przenoszą na wyżej podane rośliny. W połowie lata na liściach i łodygach pojawiają się liczne drobne żółtawe plamki, przekształcające się w pylące brodawki. Rośliny tracą liście i usychają.
Mogą też wystąpić choroby wirusowe. Najczęstsze to: mozaika zielona fasoli i mozaika żółta fasoli. Objawem pierwszej są ciemnozielone plamy na zniekształconych liściach fasoli, drugiej -drobne, chlorotyczne plamy, ograniczone nerwami blaszki liściowej. Rośliny karłowacieją, a strąki są zniekształcone.
W celu niedopuszczenia do wystąpienia i zwalczania wyżej podanych chorób należy:
– nie uprawiać warzyw strączkowych na tym samym zagonie częściej niż co 3-4 lata, a przy wystąpieniu zgorzeli grochu – nie częściej niż co 5-6 lat;
– niszczyć wilczomlecz i inne chwasty;
– unikać sąsiedztwa innych roślin motylkowych, np. koniczyn, a również mieczyków, które są porażane przez te same choroby wirusowe;
– stosować zdrowe nasiona i zaprawiać je przed siewem Zaprawą nasienną T;
– starannie sprzątać wszystkie resztki po zbiorach;
– unikać miejsc zacienionych, gdzie szybciej rozprzestrzeniają się takie choroby, jak np. plamistość zgorzelowa czy bakterioza obwódkowa;
– w warunkach sprzyjających wystąpieniu plamistości zgorzelowej (antraknozy) lub bakteriozy obwódkowej na fasoli należy stosować opryskiwanie preparatami grzybobójczymi po pojawieniu się wschodów, a następnie co 10 dni; podobnie postępować w przypadku wystąpienia askochytozy na bobie;
– zwalczać mszyce.
Na warzywach strączkowych występuje sporo szkodników; do ważniejszych należą wymienione.
Śmietka kiełkówka – jest to mucha składająca w maju jaja do ziemi w pobliżu kiełkujących nasion fasoli. Wylęgające się białe, beznogie larwy wgryzają się w nie, uszkadzając często wierzchołek wzrostu, wskutek czego rośliny przestają rosnąć lub giną. Śmietka ta zimuje w stadium poczwarki w glebie i występuje u nas w dwóch lub nawet trzech pokoleniach. Zwalczanie polega na zaprawianiu nasion preparatem Nexion L w dawce 6 g na 1 kg nasion.
Oprzędzik pręgowaty atakuje groch, bób, czasem fasolę. Są to małe chrząszcze żerujące wczesną wiosną i wygryzające zatokowo brzegi liści. Zwalcza się je po zauważeniu pierwszych uszkodzeń opryskami: Gardona 24 EC w stężeniu 0,3% lub Owadofos płynny 50-0,15%.
Strąkowiec grochowy jest najgroźniejszym szkodnikiem grochu. Chrząszcz o długości 4-5 mm jest ciemniejszy z dwiema białymi plamkami na zakończeniu odwłoka. Samica tego chrząszcza składa jaja na zawiązujących się strąkach. Młode larwy wchodzą do strąków i wgryzają się w nasiona. Otwór, który larwa wygryzła, zarasta cienką błonką i takie nasiona trudno odróżnić od nasion zdrowych. Zwalczanie tego szkodnika jest wielce utrudnione, ponieważ zalecane preparaty mają 14-dniowy okres karencji, nie można więc ich stosować po zawiązaniu się strąków.
Strąkowiec fasolowy i strąkowiec bobowy są równie niebezpiecznymi szkodnikami fasoli i bobu. W każdym ich nasieniu może żerować nawet kilka larw. Ponadto strąkowiec fasolowy przenosi się z nasienia do nasienia w czasie ich przechowywania. Zwalczanie jest również utrudnione przy uprawie na zielony strąk.
Pachówka strąkóweczka – samica tego malutkiego motyla (rozpiętość brunatnobrązowych z oliwkowym odcieniem skrzydeł
14-16 mm) składa jaja na liściach i kielichach kwiatowych grochu. Młode gąsienice zielonkawe z ciemną głową wgryzają się do strąków i uszkadzają nasiona oraz zanieczyszczają wnętrze strąka odchodami i przędzą. Mszyca grochowa i mszyca trzmielinowo-burakowa wyrządzają największe szkody w latach suchych. Ta druga – o barwie matowoczarnej z zielonym lub brązowym odcieniem – żeruje przede wszystkim na bobie. Mszyce poza tym przenoszą wirusy porażające fasolę. W okresach suszy i wysokiej temperatury również intensywniej rozmnaża się przędziorek chmielowiec („czerwony pajączek”), który wysysa soki z liści fasoli, powodując ich żółknięcie.
W celu ograniczenia i zwalczania wymienionych szkodników należy: stosować zmianowanie roślin; wykonywać głębokie przekopywanie zagonów na zimę; starannie niszczyć resztki roślin po zbiorach; wcześnie wysiewać groch, aby rośliny były duże i silne w chwili inwazji oprzędzików; zaprawiać nasiona; nie opóźniać zbioru nasion grochu i fasoli; utrzymywać niską temperaturę w pomieszczeniach, gdzie przechowujemy nasiona warzyw strączkowych (dobrze je nawet przechowywać w altanach na działkach).