Hortensja — Hydrangea macrophylla
Hortensja uprawiana jest jako roślina doniczkowa. Dostarcza też doskonałego materiału do wieńców w okresie od końca marca do końca kwietnia.
Znanych jest wiele odmian o kwiatach białych (np. „M-me E. Mouillere”, „Soeur Therese”), różowych (np. „Eldorado”, „Gartendirektor Kunst”, „Niedersachsen”, „Raymonds Draps”), czerwonych (np. „Alpengluhen”, „Belgica”, „King George”) i niebieskawych (np. „Enziandom”, „Lemmenhof”). Wszystkie odmiany o kwiatach różowych i czerwonych dają się barwić na niebiesko.
Sposoby prowadzenia. Hortensję rozmnażamy przez sadzonkowanie od lutego do końca maja. Termin wykonania tej pracy zależy od tego, na ile pędów hortensja będzie prowadzona. Przygotowując sadzonki od lutego do połowy marca można produkować rośliny o 5—8 lub nawet większej liczbie pędów. Sadzonki sporządzone w drugiej połowie kwietnia lub w maju dostarczają zazwyczaj materiału do wyprowadzenia roślin jednopędowych.
Tabela. Mieszanki ziemi do uprawy hortensji
Rozmnażanie. Sadzonki przygotowuje się z wierzchołków odrostów korzeniowych lub pędów bocznych, które odcina się przy oczyszczaniu roślin przyśpieszanych. Tnie się je z dwiema, a lepiej z trzema parami liści, przy czym cięcie nie musi być wykonane koniecznie pod węzłem. Dolną parę liści ucina się pozostawiając tylko 1 cm ogonka liściowego; liście środkowe, jeśli są bardzo duże, skraca się o 1/3—1/2, aby zabezpieczyć przed nadmiernym parowaniem, liście górne zaś pozostawia nienaruszone. Sadzonki umieszcza się na parapetach w mnożarce lub — od połowy kwietnia — w inspekcie w dobrze ubitym podłożu (mieszanka A), w rozstawie 3X4 cm. W obu wypadkach należy utrzymywać temperaturę 18—20°. W początkowym okresie sadzonki dokładnie cieniujemy i spryskujemy 2 lub 3 razy dziennie. Po tygodniu cieniujemy już tylko w dni słoneczne i spryskujemy 1—2 razy dziennie.
Dalsza uprawa. Po 3—4 tygodniach, gdy sadzonki wytworzyły już po kilka korzeni, sadzimy je do doniczek o średnicy 8—9 cm lub do inspektu w rozstawie 10 X 10 cm, do mieszanki B. Hortensja wymaga ziemi próchnicznej, zasobnej w składniki pokarmowe, o odczynie kwaśnym. Z tego też względu głównym składnikiem mieszanek jest torf i ziemia inspektowa. W celu wzbogacenia jej w składniki pokarmowe zaleca się dodanie do 1 m3 mieszanki 3 kg opiłków rogowych, 3 kg superfosfatu i 1,5 kg siarczanu potasu.
Prowadzenie roślin wielopędowych. Gdy rośliny z wczesnego sadzonkowania (z lutego) będą miały 5—6 par liści, a więc około połowy kwietnia, przycinamy je nad 3—4 parą. Po upływie następnych 6 tygodni (w początkach czerwca) wierzchołki można uszczknąć ponownie. Zabieg ten jednak nie może być wykonany później niż w końcu czerwca. Spośród wykształconych pędów słabe usuwamy, pozostawiamy zaś najsilniejsze, których powinno być 8—12.
Mniej więcej w dwa tygodnie po pierwszym uszczknięciu wierzchołka hortensję przesadzamy do doniczek o średnicy 11—12 cm, napełnionych mieszanką C i dołujemy, zazwyczaj po 60 sztuk w jednym oknie inspektowym. W połowie czerwca rośliny powinny być przesadzone po raz ostatni do doniczek o średnicy 13—15 cm napełnionych mieszanką D z dodatkiem nawozów mineralnych i pozostawione przez dwa tygodnie w inspekcie (po 18 doniczek w 1 oknie), aby się dobrze ukorzeniły. Jeżeli w okresie lata będą uprawiane na dworze, to po zakorzenieniu się doniczki z hortensjami dołuje się na zagonach w rozstawie 30 X 40 cm.
Rośliny otrzymane z sadzonek ciętych od połowy marca do połowy kwietnia przycinamy tylko raz, otrzymując rośliny z 3—5 pędami. Zostaje także zredukowane jedno przesadzanie; stosuje się od razu mieszankę D, pomijając przesadzanie do mieszanki C.
Prowadzenie roślin jednopędowych. Hortensje prowadzone na jeden pęd nie; rozrastają się tak silnie jak poprzednie, sadzimy je więc do mniejszych doniczek. Z doniczek o średnicy 8—9 cm przenosi się je do doniczek o średnicy 10 cm (ustawiając po 60 sztuk w oknie), a ostatni raz do doniczek o średnicy 12—13 cm napełnionych mieszanką D (po 30—35 sztuk w 1 oknie). Pomiędzy terminami przesadzania upływa zwykle 5—6 tygodni. Na zagonach rośliny dołujemy w rozstawie 25 X 30 cm.
Pielęgnowanie roślin. Po każdym przesadzeniu hortensji skrzynie inspektowe na 3—4 dni nakrywamy oknami i cieniujemy. Hortensja wymaga dużej ilości wody, więc ją obficie podlewamy, zaś w dni słoneczne cieniujemy i zraszamy, po przesadzeniu nawet 2—3 razy dziennie.
W okresie intensywnego wzrostu, a więc od czerwca do połowy sierpnia hortensje raz w tygodniu podlewamy gnojowicą lub fekaliami, rozcieńczonymi w stosunku 1 :20, od lipca z dodatkiem 3 g superfosfatu i 1 g siarczanu potasu na 1 litr roztworu. W połowie sierpnia zaprzestajemy zasilania, zaś od połowy września ograniczamy podlewanie.
Zimowanie. Na zagonach pozostaje hortensja do października. W drugie] połowie lub w końcu października przenosimy ją do skrzyń inspektowych lub belgijek; zależnie od wielkości roślin ustawia się 45 do 70 doniczek w 1 oknie. Skrzynie nakrywamy oknami, z nadejściem zaś mrozów okrywamy matami i liśćmi. Temperatura pod oknami powinna się wahać od 0 do 5°, toteż w dni słoneczne skrzynie wietrzymy. Tak przechowywana hortensja stopniowo traci liście.
Przyspieszanie. Po co najmniej 8-tygodmowym okresie spoczynku można przystąpić do pędzenia hortensji. Zazwyczaj w drugiej połowie grudnia — początku stycznia, w dzień pogodny, hortensje wyjmuje się z belgijek i przenosi do szklarni zimnej, o temperaturze 10—12°. Doniczki ustawia się ciasno — 25—36 sztuk na 1 m2.
Rośliny w szklarni podlewa się umiarkowanie oraz zrasza 1—2 razy dziennie. Po upływie 4 tygodni, gdy pędy zaczną się rozwijać, rośliny zaczynamy zasilać tak jak w lecie, zaś temperaturę podnosimy do 15—18°. Doniczki rozstawiamy tak, aby znajdowało się po 16—25 sztuk na 1 m2, zaś gdy rośliny zaczną się stykać, ustawiamy jeszcze rzadziej — po 9—12 sztuk na 1 m2. W celu zabezpieczenia przed krzywieniem się pędów, zaleca się przywiązywanie ich do palików. Gdy zaczną się ukazywać pąki kwiatowe, przestajemy zasilać.
Hortensja zakwita w marcu, a więc po 3 miesiącach od chwili rozpoczęcia pędzenia. Ponieważ hortensja ma u nas największy zbyt w okresie świąt wielkanocnych, należy termin rozpoczęcia pędzenia tak dobrać, aby główne kwitnienie wypadło w tym czasie.
Cały cykl produkcyjny roślin prowadzonych na 8—12 pędów trwa 14 miesięcy, na 3—5 pędów — rok, zaś na jeden pęd — 11 miesięcy.
Barwienie. Kwiaty odmian o kwiatach różowych i czerwonych można zabarwić na niebiesko. W tym celu przy ostatnim przesadzaniu należy do ziemi w doniczce dodać 10—15 g ałunu potasowego, przy czym połowę ałunu miesza się z ziemią, a resztę rozsypuje na powierzchni ziemi z dała od łodygi. Ałun stosowany bywa również w postaci roztworu, ale zabieg barwienia jest wówczas bardziej kłopotliwy.