OKREŚLENIE POTRZEB NAWOZOWYCH ROŚLIN
Skuteczność nawożenia zależy z jednej strony od znajomości potrzeb nawozowych roślin, które chcemy uprawiać, z drugiej – od znajomości zawartości w glebie składników mineralnych w formie przyswajalnej dla roślin. Stosowanie nawozów na glebach zasobnych w dany składnik nie tylko nie zwiększa plonów, lecz powoduje ujemne skutki nadmiaru tego składnika, przy jednoczesnym wystąpieniu niedoboru innych składników pokarmowych. Dlatego też określenie właściwych potrzeb nawozowych ma duże znaczenie, gdyż pozwala uniknąć zbędnego stosowania nawozów. W metodach, określających potrzeby nawożenia roślin, wykorzystuje się:
– wygląd zewnętrzny roślin (stanowi to bardzo ogólną orientację, wymaga dobrego przygotowania fachowego i dużej praktyki);
– analizę chemiczną próbek roślin, które można przekazywać do specjalistycznych laboratoriów (w praktyce u nas jeszcze bardzo rzadko dostępna);
– analizę chemiczną próbek gleby, którą wykonują stacje chemiczno-rolnicze.
U roślin niedobór składników pokarmowych ujawnia się najszybciej na liściach w bardzo charakterystyczny sposób, tak że możliwe jest nieraz określenie, jakiego składnika pokarmowego brakuje w glebie. I tak, np. niedobory azotu powodują zahamowanie wzrostu roślin. Pędy są krótkie i bardzo wiotkie, liście słabo wykształcone, cienkie i jasnozielone przechodzące w żółte (w skrajnych przypadkach może występować nawet ich opadanie z drzew czy krzewów, szczególnie najstarszych). Owoce z drzew z objawami niedoboru azotu są drobne, wcześniej dojrzewają i są silnie wybarwione.
Objawy niedoboru fosforu na drzewach i krzewach jagodowych w praktyce nie są spotykane. Podobnie na innych roślinach; poza obniżką plonów i zmniejszeniem trwałości przechowywania płodów ogrodniczych trudno ustalić zewnętrzne objawy braku tego składnika.
Objawy niedoboru potasu najpierw występują na najstarszych liściach u podstaw pędów. Charakteryzują się one nerkozą, czyli zamieraniem blaszki liściowej na obrzeżach. Drzewa i krzewy bardzo słabo owocują, a owoce są drobne, u porzeczek nierównomiernie dojrzewają. Z warzyw na niedobór potasu najbardziej reagują (zwłaszcza obniżką plonów): kapusty, kalafior, ogórek, marchew, seler, rabarbar, fasola.
Brak magnezu powoduje zahamowanie produkcji chlorofilu w liściach, co powoduje pojawienie się na najstarszych liściach pomiędzy nerwami chlorozy w postaci jasnych, dużych plam. Tkanka w miejscu plam szybko obumiera, dowodząc nerkozy. Porażone liście łatwo opadają z drzew i krzewów owocowych. Jeżeli braki są znaczne, to takie objawy zauważalne są już w lipcu, a na pędach – w końcu lata -pozostają na wierzchołkach tylko nieliczne liście. Pędy drzew są cieńsze, łatwiej przemarzają zimą. Młode zawiązki na takich drzewach częściej opadają i plony są niższe.
Braki boru na roślinach sadowniczych zauważalne są przede wszystkim na korzeniach. Wzrost ich oraz tworzenie się korzeni bocznych są silnie zahamowane. Na części nadziemnej występuje deformacja pylników i całych kwiatów. Najbardziej typowym objawem tego braku są podskórne skorkowacenia miąższu owoców jabłoni i grusz, powodujące deformację owoców i widoczne, po przekrojeniu ich, plamy (podobne do plam wywołanych przez chorobę zwaną gorzką plamistością podskórną) oraz skorkowaciałe pęknięcia i zielone plamki. Z warzyw szczególnie wrażliwe na niedobór boru są: pomidor, kalafior, seler, burak ćwikłowy i brukiew. Kalafior i brukiew zaczynają się wtedy pokrywać brunatnymi plamami, seler i burak ćwikłowy – gnić (widoczne czarne lub brunatne plamy), u pomidorów zaś odpadają szczytowe grona i wykształcają się tylko owoce drobne.
Braki cynku występują bardzo rzadko. Typowym objawem niedoboru tego mikroelementu u roślin sadowniczych jest zahamowanie wzrostu pędów i mozaikowate nerkozy na nienormalnie wąskich, rozetkowato ułożonych liściach. Wierzchołki takich drzew mogą obumierać, owocowanie jest słabe. Na braki cynku szczególnie cierpią jabłonie, grusze i czereśnie.
Braki żelaza pojawiają się u roślin sadowniczych w okresie silnego wzrostu pędów, szczególnie po okresie ulewnych deszczów. Są one widoczne najwcześniej na najmłodszych liściach. Liście przebarwiają się na kolor żółtozielony, aż do koloru żółtego. Przy dużym niedoborze zamierają wierzchołki pędów. Owocowanie jest obniżone, a owoce nabierają intensywnego zabarwienia.
Bardzo wrażliwe na niedobór molibdenu są: kalafior, brukselka i sałata głowiasta. Objawami „głodu” tego składnika są: gnicie najmłodszych liści sercowych (u kalafiora) oraz zasychanie brzegów i wierzchołków liści.
Niedostatek manganu najbardziej odczuwają: groch (zasychają pędy główne), fasola, szpinak i pomidor (widoczne drobne, brązowe plamki między nerwami, równomiernie rozmieszczone na całej powierzchni blaszki liściowej w postaci „siateczki”).
„Głód” miedzi spotyka się na glebach torfowych. Typowym jego objawem jest opadanie owoców.
Przedawkowanie nawożenia gleby wapnem może spowodować wystąpienie objawów braku niektórych mikroelementów. Podobny skutek może wywołać zbyt długie nawożenie jedynie nawozami mineralnymi prostymi, zawierającymi tylko makroelementy.