Nawóz z pieczarkarni, stanowiący podłoże do uprawy pieczarek, to przefermentowany nawóz koński lub, obecnie coraz częściej stosowany, substrat ze słomy i kurzaka z dodatkiem gipsu. Zawartość najważniejszych składników pokarmowych w nawozie świeżym, pochodzącym z pieczarkarni, według prof. dr Wł. Kłossowskiego [9] przedstawia się następująco (w %):
nawóz azot fosfor potas
świeży 0,54 0,23 0,54
z ziemią 0,40 0,44 0,17
Stosuje się go podobnie jak obornik.
Torf powstaje w wyniku obumarcia i częściowego rozkładu roślin w warunkach nadmiernej wilgotności i słabego dostępu powietrza. Rozróżnia się torfy wysokie i niskie (łękowe). Torfy wysokie są kwaśne, zawierają dość dużo substancji organicznej i mają duże zdolności chłonne, natomiast torfy niskie są bogatsze w składniki pokarmowe, zwłaszcza w azot i wapń, a niekiedy i w fosfor. Są one zazwyczaj słabo kwaśne, a nawet mogą być alkaliczne; mają za to mniejsze zdolności chłonne.
Do nawożenia gleby nadaje się tylko torf niski, zwany rolniczym, niekwaśny, rozłożony i bogaty w składniki mineralne, zwłaszcza w azot (2,5-3,5% suchej masy). Sprzedawany jest on luzem. Najlepiej stosować go jesienią w dawkach dość dużych (500-1000 kg na 100 m2). Działanie użyźniające torfu trwa 3 lata i więcej. Polega ono głównie na wniesieniu do gleby substancji organicznej i zwiększeniu jej zdolności chłonnych. Torf też jest doskonałym dodatkiem do kompostów przygotowywanych w ogródku.
Do ściółkowania gleby i przykrywania na zimę niektórych upraw, np. tulipanów, najodpowiedniejszy jest torf wysoki, zwany ogrodniczym. Torf ten i ściółka torfowa sprzedawane są w belach i w workach foliowych. Będące w sprzedaży podłoża torfowe do upraw szklarniowych i w tunelach foliowych, produkowane są z torfu ogrodniczego z dodatkiem kredy lub nawozu wapniowego, w celu uzyskania odpowiedniego odczynu gleby dla określonej grupy uprawianych roślin. Dodawane są również wieloskładnikowe nawozy mineralne; takie mieszanki są w sprzedaży pod różnymi nazwami, nadawanymi im przez producentów.
Bogate złoża węgla brunatnego i ich eksploatacja w Polsce stworzyły możliwość wykorzystywania tego surowca do celów nawożenia Węgiel brunatny jest nawozem organicznym i podobnie jak torf poprawia strukturę gleby. Rozluźnia gleby gliniaste, ciężkie do uprawy, zlewne, nieprzepuszczalne, a gleby piaszczyste, lekkie czyni bardziej spoistymi. Profesor Wł. Kłossowski zaleca stosować węgiel brunatny w dawkach nie mniejszych niż 100-200 kg na 100 m2. Wraz z węglem brunatnym wprowadza się do gleby pewne ilości: azotu, fosforu, potasu, magnezu, wapnia, siarki, żelaza, manganu, cynku, molibdenu i boru.
Cennym nawozem mineralnym jest uzyskiwany z węgla brunatnego popiół, którego w miarę rozwoju przemysłu uzyskuje się coraz więcej. Ponieważ nawóz ten zawiera około 30% wapnia oraz liczne mikroelementy, służy do odkwaszania gleb. Powinno się go stosować w dawkach 130-150 kg na 100 m2. Wraz z popiołem wprowadza się do gleby również magnez, którego brak odczuwają rośliny szczególnie na glebach lekkich.
Gnojówki nie należy utożsamiać z wodą gnojową, która spływa z pryzm obornika, znajdujących się na gnojowni w gospodarstwach rolnych czy w polu. Woda gnojowa ma bardzo małą wartość nawozową, natomiast gnojówka jest wysoko wartościowym nawozem potasowo-azotowym. Występuje w niej azot w postaci łatwo dostępnego dla roślin węglanu amonowego; podobnie potas. Oprócz tych składników gnojówka zawiera około 1% związków organicznych, pochodzących z kału i ściółki, oraz substancje pobudzające wzrost roślin.
Do podlewania roślin należy stosować gnojówkę w rozcieńczeniu 1:3, a nawet 1:5 lub większym, jeśli zawiera dużo azotu i potasu.
Gnojowica, produkowana głównie w gospodarstwach mających mało ściółki, stanowi przefermentowaną mieszaninę kału i moczu z dodatkiem wody. Dodatek ten pochodzi ze zmywania odchodów odprowadzanych w oborach bezściołowych i ma na celu zmniejszenie strat azotu (w rozcieńczonym roztworze mniej ulatnia się amoniaku). Jest to również nawóz potasowo-azotowy, który do podlewania rozcieńcza się w stosunku 1:3.
Fekalia są mieszaniną odchodów ludzkich – kału i moczu. Mogą one być wykorzystane do celów nawozowych, o ile nie pochodzą od osób chorych. Trzeba też pamiętać, że przedawkowane nawożenie tym środkiem może nadawać, zwłaszcza warzywom, nieprzyjemny smak. Z tych względów najwłaściwsze wykorzystanie tego cennego nawozu to kompostowanie fekaliów z torfem. Mieszanina taka, w sprzyjających warunkach, może dać już po 3 miesiącach kompost, zawierający znaczne ilości azotu, fosforu, potasu i niektórych mikro-składników. Dzięki temu zalicza się go do nawozów wysokowartoś-ciowych i szybko działających.
Odchody ptasie na działkach mogą pochodzić jedynie od kur, których chów jest dozwolony o ograniczonych ilościach. Odchody ptasie są doskonałym szybko działającym nawozem, zawierającym wszystkie składniki pokarmowe, głównie azot i fosfor: azotu jest 1,2-4,1, fosforu 1,2-2,6, potasu 0,8-2,3 i wapnia 2,4-6,8%. Ponieważ związki azotowe, znajdujące się w nawozie kurzym, bardzo szybko przechodzą w ulatniający się amoniak, trzeba zebrany nawóz gromadzić i przykrywać, najwygodniej ziemią. Odchody ptasie mogą być wykorzystane bezpośrednio jako nawóz lub do kompostowania. Stosuje się je w dawkach od kilku do kilkunastu kilogramów na 100 m2 powierzchni ogródka. Podobne właściwości, jak odchody kurze, mają odchody gołębie.