NAWOŻENIE ORGANICZNE
Stosowane w rolnictwie, jak i w ogrodnictwie nawozy dzieli się na dwa rodzaje: nawozy organiczne i nawozy mineralne. Do nawozów organicznych należą: obornik, nawóz z pieczarkarni, torf, węgiel brunatny, nawóz drobnego inwentarza (ptasi, króliczy), fekalia, gnojówka, krowieniec, kora drzew, komposty i nawozy zielone. Nawozy te zawierają substancję organiczną, z której po rozłożeniu w glebie powstaje próchnica bogata w składniki pokarmowe potrzebne roślinom; poprawia ona strukturę gleby, zwiększa pojemność wodną, chroni łatwo rozpuszczalne składniki mineralne przed wypłukiwaniem. Urodzajność gleb zależy w dużym stopniu od zawartości w nich próchnicy. Dlatego też wskazane jest stosowanie nawozów organicznych, wpływających na wzrost plonów roślin uprawnych. Trzeba jednak pamiętać, że tworzenie się związków próchnicznych zależy od nasycenia gleby wapnem, dlatego też glebę kwaśną należy zwapno-wać przed zastosowaniem nawozów organicznych.
Nawozy organiczne, podnosząc żyzność gleb, wpływają na nią wielorako. Dodatek 4% (12 kg na m2) materiału objętościowego, jakim są nawozy organiczne, wpływa w znacznym stopniu na spulchnienie gleby. Dawka taka powoduje zmniejszenie gęstości gleby przez zwiększenie sumy wolnych przestrzeni, co z kolei wpływa na zmianę stosunku wody do powietrza oraz na zmianę warunków biologicznych. To spulchniające działanie nawozów organicznych ma dodatnie znaczenie tylko na glebach ciężkich, w których jest stosunkowo mało powietrza. Na glebach lekkich natomiast nawozy organiczne wpływają na ich spoistość.
Przy rozkładzie nawozów organicznych wydziela się dużo dwutlenku węgla, dzięki czemu nie tylko powietrze glebowe, lecz także roztwór glebowy wzbogaca się w C02. Dwutlenek węgla, znajdujący się w roztworze glebowym, zwiększa rozpuszczalność składników mineralnych w glebie, które w ten sposób stają się przyswajalne dla roślin. Dwutlenek węgla ponadto dostaje się do warstw przyziemnych gleby i wzbogaca je.
Zwiększenie koncentracji dwutlenku węgla wpływa na wzmożenie asymilacji, co w efekcie daje większe plony. Z nawozami organicznymi wnosi się poza tym dużą ilość bakterii, dzięki czemu potęguje się działalność biologiczna w glebie, przyspieszająca procesy rozkładu substancji organicznej.
Tak więc znaczenie nawozów organicznych polega nie tylko na zawartych w nich składnikach pokarmowych, lecz przede wszystkim na zwiększeniu substancji organicznej w glebie, która wpływa na: poprawę struktury gleby, stosunki wodne i cieplne, życie drobnoustrojów oraz zmniejsza wypłukiwanie składników mineralnych z gleby. Wprowadzone z nawozami organicznymi różne ilości związków zasadowych, zawierających kationy NH4+, Ca2+, K+, wpływają na gleby odkwaszająco.
Obornik jest mieszaniną zwierzęcych odchodów stałych i płynnych oraz ściółki. Ze względu na pochodzenie rozróżnia się obornik: bydlęcy, koński, świński i owczy. Obornik jest cennym nawozem organicznym ze względu na pełny skład, tzn. że poza substancją organiczną zawiera on wszystkie makro- i mikroelementy. Należy go stosować w ilości co najmniej 300 kg na 100 m2 (a nawet do 1000 kg), co 2-3 lata. Wraz z najmniejszą dawką obornika wprowadza się do gleby wystarczającą ilość suchej masy organicznej, oraz: 1,5 kg azotu (N), 0,30 kg fosforu (P205), 1,44 kg potasu (K20), 0,74 kg wapnia (CaO), 0,27 kg magnezu (MgO), 0,12 kg siarki (S), 15 g manganu (Mn), 1,5 g boru (E), 7,5 g cynku (Zn), 0,75 g miedzi (Cu) i 0,66 g molibdenu (Mo) [9]. Wartość nawozowa obornika zależy od rodzaju zwierząt, od których on pochodzi, i od ściółki. Nawóz koński i owczy jest bardziej suchy niż bydlęcy. Rozkłada się szybciej i wydziela dużo ciepła, dzięki czemu nadaje się do uprawy pieczarek i do inspektów.
Obornik powinno się po przewiezieniu od razu rozrzucić i przyko-pać, o ile nie jest przewidziany do inspektu. Jeśli jednak musimy go czasowo przetrzymać, wówczas należy zapobiec stratom i zbyt szybkiemu rozkładowi substancji organicznej. W tym przypadku należy obornik ułożyć w pryzmę. Z miejsca przeznaczonego pod pryzmę należy usunąć ziemię na głębokość sztychu, odkładając ją na bok. Dno dołu, który powinien mieć spadek ze wszystkich stron do środka, należy ubić i najlepiej wyłożyć warstwą torfu. Obornik słomiasty, nie rozłożony, należy ugniatać silniej, przegniły – słabiej. Wysokość pryzmy nie powinna przekraczać 1,5-2 m. Pryzmę dobrze jest przykryć torfem, a przynajmniej ziemią. Na jej wierzchołku należy zrobić niewielkie zagłębienie, aby woda deszczowa dostawała się do środka.
Przy nawożeniu obornikiem obowiązuje zasada, że rozrzucony obornik musi być natychmiast przykopany, ponieważ pozostawienie go na 24 godziny obniża jego działanie o 30%, po 4 dniach o przeszło 40%. Obornik przykopuje się na glebach ciężkich, zlewnych nie głębiej niż 15-18 cm. Na glebach lżejszych, piaszczystych obornik przykopuje się nieco głębiej – na około 20 cm. Na tych glebach lepsze wyniki uzyskuje się, stosując obornik co 2 lata, niż w większych dawkach co 4 lata. Na glebach cięższych, na których obornik rozkłada się wolniej, korzyści częstszego stosowania obornika mogą być mniejsze.