NAWOŻENIE MINERALNE
Nawożenie mineralne jest głównym czynnikiem umożliwiającym zwiększenie plonów roślin uprawnych, a także utrzymanie ich uprawy na odpowiednio wysokim poziomie. Potrzeba tego nawożenia wynika z niewystarczających zasobów przyswajalnych składników pokarmowych roślin w glebach i wyczerpywaniu ich przez uprawiane rośliny. Niezbędne jest zatem racjonalne dokarmianie roślin najważniejszymi składnikami, do których zalicza się: azot (N), fosfor (P), potas (K), magnez (Mg) i wapń (Ca). Składniki te nazywamy makroe-lementami, ponieważ pobierane są w znacznych ilościach.
Do normalnego rozwoju i plonowania roślina wymaga 16 składników. Trzy z nich, tj.: węgiel, wodór i tlen., czerpie z powietrza i wody za pośrednictwem korzeni i pędów. Pozostałe składniki, tj.: azot (N) – rośliny motylkowe też z powietrza, fosfor (P), siarkę (S), potas (K), wapń (Ca), magnez (Mg), żelazo (Fe) oraz mikroelementy: mangan (Mn), cynk (Zn), miedź (Cu), bor (B), molibden (Mo), chlor (Cl), czerpie z gleby lub pożywki za pomocą korzeni. Składniki te można roślinie dostarczać również w większej lub mniejszej ilości przez tzw. nawożenie dolistne – przez liście. Oprócz więc makroelementów do nawożenia używamy tzw. mikroelementów, wymienionych wyżej. Roślina może korzystać ze składników znajdujących się w podłożu lub z dostarczonych w nawozach, jeśli spełnione są pewne warunki. Między innymi, składniki te muszą być łatwo przyswajalne przez roślinę, tj. łatwo rozpuszczalne w wodzie, korzenie zaś muszą znajdować w otoczeniu odpowiednią ilość powietrza i wody.
WŁAŚCIWOŚCI GLEBY A NAWOŻENIE
Potrzebne roślinie składniki pokarmowe są w różny sposób zatrzymywane przez glebę. Rozpuszczalne w wodzie związki potasu, wapnia i azotu (o ile jest w formie amonowej) są zatrzymywane na powierzchni, cząstek spływalnych lub najdrobniejszych cząstek próchnicy. Natomiast azot, w formie azotanowej, nie jest zatrzymywany przez glebę, dlatego saletrę stosuje się dopiero wówczas, gdy rośliny rozwiną dostatecznie swój system korzeniowy i mogą natychmiast wykorzystać ten nawóz.
Związki fosforu są zatrzymywane przez glebę w taki sposób, że w roztworze glebowym wchodzą w związki z wapniem, żelazem i glinem, tworząc związki nierozpuszczalne – osad. Dzięki temu fosfor jest magazynowany w glebie, ale staje się mniej przyswajalny dla roślin. Nazywa się ten proces uwstecznianiem fosforu. Jest to główna przyczyna słabego wykorzystania nawozów fosforowych przez rośliny. O dostępności fosforu dla roślin decyduje odczyn gleby. Na glebach silnie kwaśnych tworzą się trudno rozpuszczalne związki fosforu. Wapnując gleby kwaśne, można zwiększyć przyswajalność fosforu. Podobny skutek przyniesie zwiększenie ilości próchnicy, która łatwo wchodzi w związki z fosforanami, czyniąc je łatwiej przyswajalnymi. W celu zwiększenia przyswajalności fosforu nawozy fosforowe produkuje się w postaci granulatu (głownie superfosfat).
Zdolność gleby do pochłaniania i zatrzymywania składników pokarmowych zależy od zawartości w niej cząstek spławialnych i próchnicy. Wartość gleby pod tym względem można łatwo sprawdzić, wsypując próbkę gleby do szklanego naczynia i zalewając ją wodą.
Ilość cząstek gleby w zawiesinie wskaże jej zasobność w części spławialne. Im woda będzie brudniejsza, tym gleba żyźniejsza. Powyższe uzasadnia potrzebę stosowania nawozów potasowych, a nawet niektórych amonowych nawozów azotowych jesienią. Natomiast na glebach piaszczystych należy stosować jednorazowo mniejsze dawki nawozów, za to kilkakrotnie w ciągu roku.
Drobne cząstki glebowe (ilaste) regulują również ilość składników pokarmowych znajdujących się w roztworze glebowym, ponieważ pochłaniają ich nadmiar, a w przypadku niedoboru – zwracają roztworowi. Dzięki temu drobne cząstki glebowe zapobiegają uszkodzeniom korzeni w przypadku przedawkowania nawozów mineralnych. Z tych właśnie względów usiłuje się zwiększyć zdolności sorpcyjne gleby przez nawożenie organiczne, o czym traktuje rozdział poprzedni.