Po wyznaczeniu miejsca na altanę przystępujemy do oznakowania podstawowych wymiarów na powierzchni ziemi. W czterech narożnikach budowanej altany po ich zewnętrznej stronie, w odległości około 100 cm od projektowanych ścian, należy wbić co najmniej po dwa paliki długości około 70 cm tak, aby wystawały ponad powierzchnię terenu 35 cm i przybić do nich poziomo deski lub łaty o długości około 200 cm. Główne wymiary altany wyznacza się przy pomocy sznurka lub naciągniętego drutu, który przymocowuje się do desek narożnikowych. Długość boków najwygodniej wyznaczać za pomocą taśmy mierniczej lub metrówki. Konieczne jest także sprawdzenie kątów prostych. Wystarczy w tym celu dokładnie zmierzyć przekątne, które muszą być sobie równe. Po ustaleniu wymiarów głównych odmierza się i zaznacza wymiary rozstawu słupków na naciągniętych drutach lub sznurkach. Kąty proste najłatwiej wyznaczyć, wytyczając trójkąt o bokach równych 3,4 i 5 m. Spód fundamentu budynku, dla uniknięcia osiadania, powinien znajdować się poniżej głębokości przemarzania gruntu. Według obowiązującej w tym względzie normy należy zakładać fundamenty co najmniej na głębokości:
– 140 cm w okolicach – Suwałk, Gołdapi, Giżycka, Węgorzewa, Ełku, Augustowa, Dąbrowy;
– 120 cm w okolicach podgórskich – Żywca, Suchej, Myślenic, Limanowej, Biecza, Jasła, Przemyśla, Kielc, Suchedniowa;
– 100 cm w okolicach – Jeleniej Góry, Wałbrzycha, Nowej Rudy oraz w części kraju na wschód od granicy, którą wytyczają takie miasta, jak: Słupsk, Bytów, Czersk, Tuchola, Nakło, Żnin, Strzelno, Konin, Kalisz, Kępno, Brzeg, Nysa, Kłodzko;
– 80 cm – na pozostałym terenie, na wschód od wyżej wymienionej granicy.
Na gruntach przepuszczalnych, o niskim poziomie wody, wystarczy głębokość 60 cm. Również na gruntach gliniastych można zmniejszyć głębokość osadzenia fundamentów do 60 cm przez wykonanie podsypki z piasku o około 20 cm poniżej poziomu przemarzania. Dla uniknięcia podtapiania przez wody opadowe teren wokół altany powinien być wyniesiony około 20 cm ponad poziom terenu działki, niezależnie od wystających fundamentów. W przypadku budowy altany podpiwniczonej należy uzyskać informację o warunkach gruntowo-wodnych lub wykopać dół kontrolny na głębokość co najmniej 250 cm dla zbadania poziomu wody gruntowej. Należy przy tym brać pod uwagę, że najwyższy poziom wody gruntowej występuje wczesną wiosną. W przypadku występowania wody gruntowej wyżej niż 2,5 m poniżej terenu, trzeba wykonać dość kosztowną izolację w postaci wanny wodoszczelnej.
Wykopy pod słupki fundamentowe w gruntach o przeciętnej spoistości wykonuje się bez deskowania pod warunkiem, że natychmiast będzie się robiło betonowanie lub że istnieje możliwość zabezpieczenia wykopu przed zniszczeniem ścian bocznych. W terenie piaszczystym deskowanie jest konieczne. Otwory pod słupki fundamentowe wykonuje się szpadlem, wybierając ziemię kielnią lub czerpakiem o rozmiarach 25X25 cm, a następnie pogłębia do 150 cm świdrem obsługiwanym ręcznie.
W celu uzyskania pionowych i gładkich ścian wewnętrznych piwnicy trzeba przygotować deski lub blaty przestawne, dostosowane do postępu robót betonowych. Przy wybieraniu ziemi z wnętrza piwnicy należy pozostawić co najmniej 10-centymetrową jej warstwę na spodzie przygotowywanej podłogi. Do przygotowania betonu sposobem ręcznym potrzebny jest niewielki placyk z wyrównanej i ubitej ziemi, blat z desek lub większa skrzynia. Mieszaninę betonu przyrządza się przez zmieszanie na sucho żwiru, piasku i cementu, a następnie dodanie wody i wymieszanie do odpowiedniej gęstości. Betonowanie należy rozpocząć nie później niż 2 godziny po rozprowadzeniu wodą. Beton powinien być zużyty tego samego dnia, w którym został przygotowany. Skład mieszanki betonowej, przy zastosowaniu różnych receptur, przedstawiono w tabeli 2.
Do przyrządzenia 1 m3 zaprawy cementowej do prac murarskich stosuje się następujące składniki:
– cement portlandzki – 268 kg (1 część objętości),
– piasek – 1,24 m3 (5 części objętości),
– woda – 0,58 m3 (2 części objętości).
Na posadzki, jako gładź cementową, stosuje się wyżej podane składniki w proporcji: 1 część cementu, 3 części piasku, 2 części wody.
Przy wznoszeniu ścian z cegły lub pustaków należy przestrzegać następujących zasad:
– używać do murownia materiału nawilgoconego (przez polanie wodą), ażeby nie pochłaniał z zaprawy wody, potrzebnej do „związania” muru;
– dodać gaszonego wapna do zaprawy cementowej, w celu jej uelastycznienia i zwiększenia przyczepności do cegieł;
– wyznaczyć przed murowaniem zewnętrzne krawędzie ścian;
– zacząć murowanie od narożników, układając kilka warstw cegieł schodkowo w obu kierunkach ścian prostopadłych; następnie wypełniać ścianę między narożnikami;
– sprawdzić równość ścian w poziomie poziomicą i w pionie za pomocą tzw. pionu murarskiego;
– rozłożyć zaprawę na ścianie pod następną warstwę cegieł równomiernie, tj. warstwą o jednakowej grubości na całej powierzchni.
Poza tym, do wykonania spoin pustych do późniejszego wypełniania, należy stosować listewki o grubości spoiny. Zakładanie nadproży na świeżo wykonanej ścianie jest możliwe dopiero po 3-4 dniach. Wykonanie nadproży i sklepień z cegły ceramicznej, zbrojonych drutem lub bednarką, wymaga użycia zaprawy cementowej w stosunku 1:3 i starannego zalewania spoin z jednoczesnym stosowaniem deskowania.
Do pokrycia altan najlepiej używać papy asfaltowej lub papy aluminiowej, które nie wymagają kłopotliwego smołowania. Do papy asfaltowej (bitumicznej) należy stosować lepik asfaltowy, który wymaga rozgrzania do temperatury około 300-400°C. Pokrycie papą bitumiczną lub smołową powinno być wykonane dwuwarstwowo. Pierwszą warstwę przybija się do desek gwoździami papowymi, a drugą przykleja na gorącym lepiku asfaltowym. Zakłady papy powinny wynosić około 10 cm i być sklejone lepikiem. Na podwójne krycie potrzeba około 17-20 kg lepiku na 10 m2 dachu. Do smarowania lepikiem używa się specjalnych szczotek ze skośnym trzonkiem. Pokrycie trzeba zrobić w dzień bezdeszczowy i ciepły, ażeby papa była należycie nagrzana słońcem (chodzi ojej wydłużenie i miękkość).
Do wykorzystania podaje się przykład altany, oznaczonej jako „Kos II”, według projektu architekta Waldemara Brajczewskiego, pokazanej na rysunku 6. Jest ona murowana z bloczków gazobetonowych lub „cegły dziurawki” na zaprawie cementowowapiennej marki 30, o łącznej powierzchni użytkowej 20,41 m2, w tym piwnica o powierzchni 4,02 m2 i powierzchni zabudowy 18,66 m2 (powierzchnia parteru 16,39 m2).
Typem altany, przewidzianej do budowy na terenie o wysokim poziomie wody gruntowej, bez podpiwniczenia, jest altana drewniana, budowana w Słowacji [20], o powierzchni 16 m2 (rys. 7).
Altana słowacka (wymiary w cm): A – widok z przodu i od strony wejścia; B – przekrój poprzeczny; 1 -wejście, 2 – weranda, 3 – część główna – pokój, 4 – kuchnia, 5 – spiżarka
Altana powinna mieć wygląd estetyczny. Jeżeli zbudowana jest z drewna, bardzo dobrze wygląda, gdy zastosuje się do niego bezbarwny lakier, który jednocześnie zabezpiecza materiał przed wpływami atmosferycznymi. Zwykle jednak altany maluje się. Do malowania powinno się wybierać kolory jasne, pastelowe. Nadają one budowli wygląd lekkości, dobrze harmonizują z zielenią drzew i wielobarwnymi roślinami ozdobnymi. Okna i drzwi mogą być tej samej jasnej barwy co ściany budynku lub białe, w przypadku gdy ściany są niebieskie, jasnożółte, kremowe.