Kosaciec, irys — Iris
Irysy są jednymi z najcenniejszych i najbardziej rozpowszechnionych bylin. Uprawiane w ogrodach odmiany należą do kilkunastu gatunków. Są to rośliny o wąskich, lancetowatych liściach, mające grube kłącza. Wysokość odmian jest bardzo zróżnicowana i waha się od 25 do 120 cm.
Dużą zaletą irysów jest ich długotrwała dekoracyjność. Liście mają wartość dekoracyjną przez cały sezon. Okres kwitnienia wczesnych odmian rozpoczyna się już w pierwszej połowie maja. Późniejsze odmiany kwitną do końca czerwca. Kwiaty irysów odznaczają się niezwykle szeroką skalą barw. Większość odmian ma kwiaty dwubarwne.
Barwy kwiatów są bardzo czyste i intensywne, co decyduje o dużych wartościach dekoracyjnych irysów.
Irysy odznaczają się bardzo dużą żywotnością. Mogą rosnąć nawet w bardzo nie sprzyjających warunkach. Zdrowy wzrost i obfite kwitnienie osiągają irysy w sprzyjających im warunkach. Wymagają gleby dość żyznej, próchnicznej i odpowiednio przepuszczalnej. Nie znoszą stanowisk bardzo suchych, np. blisko drzew lub krzewów o płytkim systemie korzeniowym. W miejscach bardzo wilgotnych można sadzić tylko niektóre specjalne gatunki. Irysy nieźle znoszą zakwaszenie ziemi.
Wymagają stanowisk słonecznych, dość dobrze rosną w miejscach lekko zacienionych.
Irysy rozmnaża się przez podział kłączy, które mogą być cięte na krótkie kawałki. Dzielić można na wiosnę lub po przekwitnieniu aż do końca sierpnia. Rośliny z kłączy sadzonych na wiosnę słabo kwitną w pierwszym roku.
Pielęgnowanie roślin polega na usuwaniu przekwitłych kwiatów i łodyg.
Irysy należy co 5—8 lat przesadzać na nowe stanowiska. Można też wykopać rośliny, zasilić glebę przegniłym nawozem i kłącza posadzić ponownie w te same miejsca.
Stosowane obecnie odmiany ogrodowe należą do zupełnie mrozoodpornych i nie wymagają okrywania na zimę.
Irysy obok dużego zastosowania w kompozycjach rabatowych stanowią cenny materiał na kwiat cięty.
Liliowiec — Hemerocallis
Bylina ta uważana jest dziś powszechnie za jedną z najlepszych obok irysów i funkii. W uprawie znajduje się bardzo wiele odmian różniących się wielkością, okresem kwitnienia i barwą kwiatów.
Wysokość roślin jest różna i wynosi od 30 do 80 cm. Odmiany wczesne zakwitają już w połowie maja. Późne kwitną jeszcze na początku września.
Wczesne odmiany odznaczają się bardzo bogatą gamą barw kwiatów od żółtych do czerwonych i fioletowopurpurowych.
Cenną cechą liliowców jest ładne i długotrwałe ulistnienie.
Liliowce, podobnie jak irysy, zdolne są do przetrwania w złych warunkach, jednak pełny efekt dekoracyjny osiąga się przy uprawie na glebach żyznych i dostatecznie wilgotnych. Wymagają dużo światła. Nieźle rosną, choć słabiej kwitną, w miejscach lekko zacienionych. Rozmnaża się liliowce przez podział starszych roślin na wiosnę.
Łubin wielolistny — Lupinus polyphyllus
W uprawie ogrodowej najczęściej spotyka się siewki różnych ras tego gatunku, odznaczające się kwiatami niemal wszystkich barw. Kwitną w czerwcu. Wysokość roślin od 60 do 120 cm. Dużą wartość dekoracyjną ma bardzo ładne ulistnienie. Kwiaty zebrane są w długie kwiatostany w kształcie kłosa.
Najbardziej cenione są mieszańce z ras Russela, Downera i Ruys’a, o kwiatach różowych, pomarańczowych, kremowych, karminowych, a także dwubarwnych.
Rośliny te można sadzić na rabatach bylinowych, w grupach na trawnikach oraz uprawiać na kwiat cięty.
Rozmnaża się łubiny na ogół z nasion. Cenniejsze odmiany można rozmnażać przez sadzonkowanie pędów, jednak jest to sposób trudny. Siać należy tak, aby rośliny znajdowały się co 30—50 cm.
Nie wszystkie uprawiane rośliny są zupełnie zimotrwałe, szczególnie na glebach ciężkich. Łubiny ze względu na zdolność wiązania azotu atmosferycznego dobrze rosną nawet na glebach bardzo ubogich. Wymagają jednak dostatecznej wilgotności gleby.
Do najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych należy usuwanie przekwitłych kwiatostanów w celu uniemożliwienia dojrzewania nasion. Zaniedbanie tej czynności może spowodować bardzo uciążliwe zachwaszczenie siewkami, które wśród innych bylin mogą być bardzo trudne do usunięcia. Odpowiednio wczesne przycięcie przekwitających kwiatostanów może powodować zakwitanie roślin jeszcze w końcu lata.