OKULIZACJA PODKŁADEK – W warunkach naszego klimatu okulizację podkładek można przeprowadzać od połowy lipca do końca sierpnia.
Najodpowiedniejszym terminem okulizacji jest okres, w którym miazga przejawia intensywną działalność.
Warunkiem rozpoczęcia okulizacji w tym okresie jest posiadanie zrazów o dostatecznym stopniu rozwoju, mających dobrze wykształcone pąki liściowe.
Zrazy do okulizacji należy nabywać i pobierać tylko ze specjalnie w tym celu założonych sadów matecznych (zraźników). Wyjątek stanowią jedynie zrazy wiśni, które ze względu na wczesne tworzenie pąków kwiatowych można w ograniczonej ilości (do około 80%) pobierać z okulantów jednorocznych rosnących w szkółce, a otrzymanych z oczek pobranych w roku poprzednim z plantacji zraźnikowych. Pozostałe 20% zrazów szkółki produkujące drzewka wiśni mają obowiązek pobierać z sadów matecznych.
Najwcześniej okulizuje się podkładki czereśni ptasiej, następnie grusze i jabłonie, a na końcu ałyczę i antypkę. Okulizacji antypki i ałyczy nie należy jednak zbytnio opóźniać, optymalny bowiem termin tego zabiegu w warunkach Polski przypada między 1 a 20 sierpnia. Dokładny plan okulizacji poszczególnych odmian wynika obecnie najczęściej z zawartych umów kontraktacyjnych na dostawę materiału szkółkarskiego.
Przed rozpoczęciem okulizacji szkółka powinna być oczyszczona z chwastów, szyjki korzeniowe odsłonięte, a podkładki podkrzesane. Bezpośrednio przed okulizacją korę podkładek wyciera się suchym płótnem w miejscu, w którym będzie zakładana tarczka okulizacyjna.
Okulizacja polega na założeniu pod odpowiednio naciętą korę podkładki na wysokości 5-10 cm od ziemi tarczki okulizacyjnej, to jest zdjętej ze zraza cienkiej warstwy kory i drewna, na której znajduje się pączek liściowy. Podkładki karłowe jabłoni i czereśni ptasiej okulizuje się zwykle wyżej, na wysokości 15-20 cm od ziemi. Najczęściej dotychczas stosowanym sposobem okulizacji jest nacinanie podkładek w kształcie litery „T”. Okulizację wykonuje się specjalnym nożem zwanym okulizakiem. Najpierw robi się cięcie poziome, a następnie pionowe od dołu do góry, aż do linii poprzecznego nacięcia. Po nacięciu kory, okulizujący odgina kostką lub grzbietem noża oba brzegi w celu zrobienia miejsca dla tarczki okulizacyjnej. Następnie ścina się ze zraza tarczkę okulizacyjną wraz z pąkiem wegetatywnym. Odciętą tarczkę wsuwa się początkowo palcami, a później piętką lub kostką okulizaka za lekko uniesioną korę podkładki. Pozostającą część tarczki powyżej poprzecznego nacięcia odcina się nożem. Po założeniu tarczki należy z dwóch stron podłużnego nacięcia korę dokładnie docisnąć palcami. Drugi pracownik zaopatrzony w pęk rafii lub pasków z folii o długości około 30 cm obwiązuje korę w miejscu założenia tarczki. W czasie wiązania należy omijać pączek i ogonek liściowy. Obwiązywanie kończy się przez zaciągnięcie rafii powyżej miejsca poprzecznego lub podłużnego nacięcia podkładki. Do wiązania oprócz rafii używa się też innych wiązadeł jak: łatki gumowe, paski z folii polietylenowej lub paski gumowe. Zaletą tych wiązadeł jest elastyczność i rozciągliwość, dzięki czemu nie wrzynają się w korę podkładek. Dzięki obwiązywaniu folią, szczególnie podkładek drzew pestkowych, uzyskuje się zwykle o około 10% lepsze wyniki okulizacji. Przed nadejściem zimy folia powinna być jednak usunięta z podkładek, zimą bowiem oczka pod folią szybciej nabrzmiewają i szybciej mogą przemarzać.
Oprócz powszechnie stosowanej okulizacji w literę T za granicą coraz częściej okulizuje się na przystawkę, a także przez nacięcie kory w kształcie odwróconej litery T.
Dla spowodowania wyższej wydajności materiału szkółkarskiego, zwłaszcza drzewek pestkowych (60-80%), zaleca się obecnie dwukrotną okulizację.
Drugie oczko zakłada się na wszystkich podkładkach (bez względu na przyjęcie się pierwszego oczka) po około 10 dniach od daty pierwszej okulizacji. Przez zakładanie drugiego oczka wydajność drzewek wiśni wzrasta średnio o 20%.
Wydajność pracy przy okulizacji podkładek zależy od przygotowania szkółki oraz jakości podkładek i umiejętności pracownika. Po kilku dniach okulizacji wprawny pracownik zakłada dziennie 1000 do 2000 oczek. Obwiązywanie tarczek jest bardziej pracochłonnym zabiegiem. Jeden pracownik w ciągu dnia pracy może obwiązać około 1000 podkładek. Przyjmowanie się oczek w warunkach intensywnej działalności miazgi jest na ogół bardzo dobre. Oczka odmian drzew ziarnkowych przyjmują się w około 95%, a pestkowych słabiej, w granicach 60-90%.
ZABIEGI POOKULIZACYJNE
W szkółkach, w których występuje pryszczarek okulizak należy każdego dnia bezpośrednio po zakończeniu okulizacji opryskać rzędy zaokulizowanych podkładek Owadofosem płynnym 50 (0,15%) lub Foschlorem płynnym 50 (0,2%).
Po około 14 dniach dla ziarnkowych i po 21 dniach dla pestkowych od daty rozpoczęcia okulizacji należy sprawdzić przyjęcie założonego oczka. Tarczki przyjęte są jędrne i ogonek liściowy łatwo odpada przy lekkim naciśnięciu. Podkładki, na których oczka nie przyjęły się, należy powtórnie zaokulizować. W czasie kontroli wyników okulizacji zwracamy uwagę na wiązanie. Rafię wrzynającą się w korę i tarczkę okulizacyjną należy przeciąć lub ponownie przewiązać.